Historia biżuterii sięga czasów starożytnych, do dziś przechowały się niektóre z wyrobów naszych przodków. Postanowiliśmy przybliżyć Wam historię biżuterii, która jest ciekawa i pełna inspiracji!
Początki biżuterii w starożytności
Biżuteria towarzyszy człowiekowi od czasów prehistorycznych, a pierwsze wyroby tworzono z przeróżnych muszli, piór, kolorowych kamieni czy kości. Najprawdopodobniej miały one chronić przed niebezpieczeństwem, ukazywać status właściciela i jego rangę, biżuteria więc była bardzo ważna dla naszych przodków.
Metale – najczęściej dziś wykorzystywane do produkcji biżuterii, zaczęto obrabiać w starożytności. Starożytni Egipcjanie biżuterię zmarłych, w tym rzadkie wyroby ze złota, umieszczali w grobowcach właścicieli, żeby mogły im towarzyszyć po śmierci. Miały one wartość symboliczną i pełniły rolę talizmanów. W starożytnym Egipcie przeważały motywy religijne, z wizerunkami bogów, hieroglify, ale pojawiała się również biżuteria ukazująca zwierzęta i rośliny ważne w micie stworzenia.
Motyw zwierząt i roślin często występował także w starożytnej Grecji, natomiast Rzymianie dostrzegli w biżuterii funkcję użytkową – stanowiła np. zapięcie do szaty, swoje dłonie zdobili sygnetami, którymi mogli pieczętować listy. Biżuteria wprost informowała o randze właściciela, ponieważ zamożni nosili złoto, srebro oraz kamienie szlachetne, pozostali zakładali wyroby ze szkła, fajansu lub miedzi.
Zdjęcie: Metropolitan Museum of Art
Biżuteria wieków średnich
Zdjęcie: Metropolitan Museum of Art
Biżuteria pełniła podobną funkcję w średniowiecznej Europie – członkowie rodziny królewskiej zdobili swoje ciała biżuterią złotą, srebrną, wysadzaną drogocennymi, kolorowymi kamieniami, o pięknych kolorach, które zapewniała emalia. Osoby z niższej warstwy społecznej nosiły wyroby z miedzi czy cyny.
Metale zdobiono za pomocą różnych technik, takich jak: emaliowanie, platerowanie, złocenie, lutowanie, odlewanie, inkrustacja i odlewanie.
Średniowieczna biżuteria opierała się na motywach religijnych, mieszkańcy Cesarstwa Bizantyjskiego za pomocą inkrustacji tworzyli krzyże i przedstawiali na biżuterii życie pozagrobowe. Wikingowie natomiast ukazywali na swoich dziełach naturę, a następnie geometryczne kształty. Biżuteria Wikingów od dość prostej przerodziła się w formę wymyślnej sztuki.
Dzięki innowacyjnej technologii cięcia kamieni nastała rewolucja w projektowaniu biżuterii i od późnego średniowiecza styl biżuterii – z gotyckiego zmieniał się na styl wczesnego renesansu.
Renesans
Renesans przyniósł zmiany w projektowaniu biżuterii, emalie stały się bardziej wyszukane i kolorowe. Nowocześniejsze techniki cięcia kamieni wydobyły ich blask, więc były one jeszcze bardziej efektowne, kamieniom zaczęto przypisywać różne, symboliczne właściwości oraz znaczenie.
Obok zdobień o znaczeniu religijnym, zaczęły pojawiać się motywy zaczerpnięte ze starożytnej Grecji i Rzymu. Motywy mitologiczne i klasyczne ukazywały nimfy czy fantastyczne bestie – na przykład smoki. Dużą popularnością cieszyły się malowane emalią portrety na wisiorkach, czy również symboliczne inicjały użytkownika i jego bliskiej osoby. Częsta była także biżuteria z morskimi potworami czy statkami, którą wykonywano inspirując się wyprawami poszukiwaczy przygód.
Biżuteria stawała się coraz bardziej kosztowna, wyszukana, wykonywano nawet pierścienie z zegarami słonecznymi. Projektantami kierował przepych i nietuzinkowość, starali się zachwycić swoich zamożnych klientów tworząc coraz bardziej wymyślne dzieła.
2. Bona Sforza (1493–1557), Queen of Poland Zdjęcie: Metropolitan Museum of Art
Perła baroku
W połowie XVII wieku zmiany w modzie przyniosły ze sobą nowe style w biżuterii, ceniono perły i kamienie szlachetne, które dzięki coraz bardziej rozwiniętej technologii jeszcze bardziej błyszczały. Ozdoby przyszywano do sztywnych tkanin sukni, a motywem zdobienia stawały się kokardy oraz ozdoby botaniczne. Wynaleziono nieprzezroczystą emalię, którą często wykorzystywano. Pod koniec XVIII wieku szlif brylantowy rozwinął się na tyle, że pozwolił ukazać piękno blasku kamieni jak nigdy dotąd, więc kamienie zdominowały projekty biżuterii, często były oprawiane w srebro, które podkreślało ich kolor.
Zdjęcie: Metropolitan Museum of Art
Biżuteria XIX wieku
XIX wiek, mimo zachodzących przemian przemysłowych, pozwolił na powrót do przeszłości w projektowaniu biżuterii. Do łask wróciły style klasyczne nawiązujące do starożytnej Grecji i Rzymu, próbowano naśladować styl biżuterii archeologicznej. Inspirowano się również okresem średniowiecza, renesansu, oraz naturą, wczesne projekty były delikatne, a z czasem stawały się coraz bardziej ekstrawaganckie. Projekty często przedstawiały złożone kompozycje kwiatów czy liści.
Bardziej kunsztowna biżuteria przeznaczona była w tym czasie prawie wyłącznie dla kobiet. We wcześniejszych latach mężczyźni nosili równie bogatą biżuterię co panie.
2. Broszka w kształcie głowy sowy ok. 1860 Firma Castellani Zdjęcie: Metropolitan Museum of Art
W XIX wieku wyłonił się ruch Arts and Crafts, którego członkowie przeciwstawiali się taniej produkcji przemysłowej. Preferowali oni sztukę wykonywaną ręcznie, dlatego kształcono jubilerów skupiających się na niezautomatyzowanym oraz precyzyjnym tworzeniu biżuterii będącej dziełem sztuki. Polegali oni na naturalnym pięknie swoich surowców i trącili od powtarzalności i regularności zastępując je krzywymi, symbolicznymi projektami.
Około 1900 roku nastąpił szczyt stylu Art Nouveau, projektanci tworzyli organiczne dzieła o motywach erotycznych i dotyczących śmierci. Kładli nacisk na subtelne działanie materiałów wykorzystując szkło czy emalię.
Biżuteria XX wieku
Projektowanie i wykonywanie biżuterii miało miejsce nawet w trudnych czasach wojny. Do lat 50 przeważała biżuteria Art Deco, upamiętniała ona erę maszyn ostrymi, geometrycznymi wzorami. Egzotyczne projekty inspirowane Bliskim i Dalekim Wschodem ukazywały, że moda na biżuterię jest międzynarodowa. Biżuteria Art Deco słynie z gęstej koncentracji kamieni szlachetnych.
Około roku 1933 do mody powróciło złoto, a od lat 60 nowe technologie pozwoliły wprowadzić do obiegu ozdoby wykonane z materiałów nieszlachetnych, takich jak tworzywa sztuczne, papier i tekstylia, dlatego biżuteria stała się tańsza i dostępna dla wszystkich
Biżuteria dzisiaj
Niezaprzeczalnie w naszym współczesnym świecie biżuteria niesie nadal ze sobą wartość symboliczną – o czym świadczą obrączki na dłoniach małżonków, pierścionki zaręczynowe dumnie noszone przez szczęśliwe narzeczone, czy dewocjonalia otrzymane z okazji wydarzeń religijnych. Wiele osób obdarowuje swoich bliskich trwałymi, pięknymi prezentami w postaci biżuterii, która otrzymuje wieczną wartość sentymentalną.
Biżuteria jest sztuką, którą możemy nosić na własnym ciele i znana jest ludzkości od dawna. Dziś każdy z nas może wybrać jaką ma ona dla nas wartość, z czego jest wykonana i jak wygląda – nowoczesne techniki pozwalają na wykonanie biżuterii wymyślnej, fantazyjnej. Istnieje wiele projektów, które nawiązują do wielu wątków naszego życia i naszej wyobraźni. Dlatego każdy znajdzie dla siebie coś odpowiedniego i w ten sposób wyrazi siebie, i swoją niepowtarzalną osobowość.
